Hầu đồng là gì? Có điều gì về hầu đồng mà bạn chưa biết?

Nghi lễ hầu đồng là một nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam, nghi lễ này được UNESCO chính thức công nhận thuộc di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2016. Hãy cùng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây của Bí Ẩn Tâm Linh để hiểu rõ hầu đồng là gì.

Hầu đồng là gì?

Đầu tiên, bạn có hiểu hầu đồng là gì? Nghi lễ hầu đồng có nguồn gốc từ tín ngưỡng thờ Mẫu, một hệ thống tôn giáo bản địa của người Việt, tôn sùng các nữ thần tự nhiên và sinh mệnh. Theo truyền thuyết, nghi lễ hầu đồng được khởi xướng bởi hai chị em là Liễu Hạnh và Mẫu Thượng Ngàn, hai vị tiên nữ đã xuống trần để giúp đỡ nhân dân khổ cực. Nghi lễ hầu đồng được coi là một cách để liên lạc với các vị thần, xin ơn phù hộ, cầu mong sự an lành, phúc lộc và sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Lên đồng là gì? Lên đồng khác hầu đồng ở điểm nào?

Lên đồng là một thuật ngữ dùng để chỉ hiện tượng nhập tâm vào các vị thần, thánh, tiên, anh hùng dân tộc của người tham gia nghi lễ hầu đồng. Lên đồng cũng có thể hiểu là một bước trong quá trình hầu đồng, khi người tham gia bắt đầu có những biểu hiện khác thường như run rẩy, khóc lóc, cười đùa, hát múa… để thể hiện sự hiện diện của bóng thần trong thân xác của họ.

• Lên đồng là một hiện tượng, còn hầu đồng là một nghi lễ.
• Lên đồng là một bước, còn hầu đồng là một quá trình.
• Lên đồng là một kết quả, còn hầu đồng là một mục tiêu.

Lịch sử phát triển của nghi lễ hầu đồng tại Việt Nam

Nghi lễ hầu đồng có lịch sử lâu đời ở Việt Nam, được cho là xuất hiện từ thời kỳ Hùng Vương. Tuy nhiên, không có tài liệu nào ghi lại rõ ràng về nguồn gốc và quá trình hình thành của nghi lễ này. 

Một số nhà nghiên cứu cho rằng nghi lễ hầu đồng có liên quan đến các nghi lễ cúng trời đất, cúng tổ tiên và cúng các vị thần bảo hộ của người Việt cổ. Một số khác cho rằng nghi lễ hầu đồng có ảnh hưởng từ các nền văn hóa khác như Trung Quốc, Ấn Độ và Đông Nam Á.

Nghi lễ hầu đồng đã trải qua nhiều thăng trầm trong lịch sử Việt Nam. Trong thời kỳ phong kiến, nghi lễ hầu đồng được coi là một phần của văn hóa dân gian, được nhà nước và quý tộc tôn trọng và bảo vệ. 

Ý nghĩa của việc hầu đồng là gì?

Vậy hầu đồng là gì và mang ý nghĩa gì? Nghi lễ hầu đồng có nhiều ý nghĩa khác nhau đối với từng đối tượng tham gia. Đối với người tham gia, việc hầu đồng là một cách để thể hiện lòng thành kính và biết ơn với các vị thần đã ban cho họ sức khỏe, may mắn và bình an. 

Đồng thời, việc hầu đồng cũng là một cách để xin các ơn phù hộ, cầu mong sự an lành, phúc lộc và sức khỏe cho bản thân và gia đình. Ngoài ra, việc hầu đồng cũng là một cách để giải tỏa những căng thẳng, lo âu và phiền muộn trong cuộc sống.

Đối với người xem, việc hầu đồng là một dịp để chiêm ngưỡng những màn biểu diễn nghệ thuật độc đáo và sắc màu của văn hóa dân gian. Người xem có thể nghe những bài chầu văn hay, nhìn những bộ trang phục lộng lẫy, chứng kiến những pha nhập tâm kỳ diệu và nhận những lời tiên tri hoặc lời khuyên từ các bóng thần. 

Người xem cũng có thể cảm nhận được sự gắn kết và chia sẻ giữa các thành viên trong cộng đồng, cũng như sự tôn trọng và bảo tồn các giá trị truyền thống của dân tộc. Nghi lễ hầu đồng là một phần quan trọng của văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Nghi lễ này không chỉ thể hiện sự tôn kính và biết ơn với các vị thần, mà còn là một nghệ thuật biểu diễn độc đáo và sáng tạo. 

Nghi lễ hầu đồng cũng góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc, gắn kết và chia sẻ giữa các thành viên trong cộng đồng. Có thể nói nghi lễ này là một di sản văn hóa phi vật thể đáng tự hào của Việt Nam, được nhiều người trong và ngoài nước quan tâm và ngưỡng mộ.

Những nghi thức của việc hầu đồng ở Việt Nam có thể bạn chưa biết

Việc hầu đồng ở Việt Nam là một nghi lễ phức tạp và có nhiều quy tắc cần tuân thủ. Trong phần này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những nghi thức liên quan đến ai có thể hầu đồng, lễ vật hầu đồng, trình tự hầu đồng và các giá hầu đồng.

Ai có thể hầu đồng?

Theo tín ngưỡng dân gian, không phải ai cũng có thể hầu đồng được. Người tham gia phải hiểu hầu đồng là gì, đồng thời phải là người có duyên với các vị thần, được các vị thần chọn làm công cụ để truyền đạt thông điệp hoặc ban phước cho nhân gian. Người hầu đồng còn được gọi là thanh đồng, giá hay đồng tử. 

Thanh đồng có thể là nam hoặc nữ, nhưng phần lớn là nữ. Thanh đồng thường bắt đầu có hiện tượng nhập tâm từ khi còn trẻ, hoặc sau một tai nạn, bệnh tật hay biến cố lớn trong cuộc sống. Thanh đồng cần được một người có kinh nghiệm trong việc hầu đồng, gọi là đồng thầy, hướng dẫn và giúp đỡ để khai phá và phát triển khả năng nhập tâm của mình.

Lễ vật hầu đồng là gì?

Lễ vật hầu đồng là những vật phẩm được dùng để cúng dường các vị thần trong buổi hầu đồng. Lễ vật hầu đồng có thể chia làm hai loại: lễ vật chung và lễ vật riêng. Lễ vật chung là những lễ vật dùng để cúng các vị thần chung của Đạo Mẫu, như Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoại Ngàn, Mẫu Hạ Ngàn, Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Tuyên Quang, Mẫu Sòng Sơn… Lễ vật chung bao gồm: hoa quả, bánh trái, rượu chè, trà thuốc, vàng mã… 

Lễ vật riêng là những lễ vật dùng để cúng các vị thần riêng của từng thanh đồng, tùy theo duyên nghiệp và sở thích của các vị thần. Lễ vật riêng có thể là: bánh kẹo, bánh chưng bánh dày, bánh giầy bánh rế, bánh phu thê, bánh mứt… Lễ vật riêng cũng có thể là những món ăn mặn như: gà quay, heo quay, cá kho tộ, cá chiên xù… Lễ vật riêng còn phụ thuộc vào từng giá hầu đồng khác nhau.

Trình tự hầu đồng là gì?

Trình tự hầu đồng có thể khác nhau tùy theo từng nơi và từng thanh đồng. Nếu bạn chưa rõ trình tự hầu đồng là gì thì có thể tham khảo 4 bước cơ bản sau:

• Bước 1: Cúng khai quang. Đây là bước để mở ra không gian linh thiêng cho buổi hầu đồng. Pháp sư sẽ dùng chuông trống để tạo ra âm thanh, đồng thời đọc kinh nguyện để thỉnh các vị Phật Thánh, các vị Tiên Thánh, các vị Thánh Tổ và các vị Thần Linh xuống chứng minh và phù hộ cho buổi hầu đồng.
• Bước 2: Cúng chầu văn. Đây là bước để ca ngợi và kính mến các vị thần đã xuống chứng minh. Cung văn sẽ hát các bài chầu văn, là những bài thơ hoặc ca dao có nội dung tôn vinh các vị thần, kể lại công đức và quan hệ của các vị thần với nhau và với nhân gian. Cung văn cũng sẽ dẫn dắt thanh đồng nhập tâm vào các vị thần mà mình muốn hầu.
• Bước 3: Cúng hầu đồng. Đây là bước chính của buổi hầu đồng, trong đó thanh đồng sẽ nhập tâm vào các vị thần và biểu diễn các hoạt động theo ý muốn của bóng thần. Thanh đồng sẽ thay đổi trang phục, khăn áo, phụ kiện tùy theo từng giá hầu đồng khác nhau. Thanh đồng cũng sẽ có những cử chỉ, lời nói, hành động khác nhau tùy theo tính cách và sứ mệnh của từng bóng thần. Thanh đồng có thể hát, múa, nhảy, phát lộc, tiên tri hoặc khuyên nhủ người xem.
• Bước 4: Cúng tạ. Đây là bước để cảm ơn và tiễn biệt các vị thần đã xuống chứng minh và phù hộ cho buổi hầu đồng. Pháp sư sẽ dùng chuông trống để tạo ra âm thanh, đồng thời đọc kinh nguyện để cầu mong các vị thần an lạc trở về cõi tiên. Cung văn sẽ hát các bài tạ văn, là những bài thơ hoặc ca dao có nội dung biết ơn và tiễn đưa các vị thần. Thanh đồng sẽ trở lại trạng thái bình thường và cúi chào các vị thần.

Các giá hầu đồng là gì?

Các giá hầu đồng là những lần nhập tâm vào các vị thần khác nhau của thanh đồng trong một buổi hầu đồng. Mỗi giá hầu đồng sẽ có một trang phục, khăn áo, phụ kiện riêng biệt để phù hợp với bóng thần mà thanh đồng nhập vào. Mỗi giá hầu đồng cũng sẽ có một ý nghĩa và một mục đích riêng biệt. Các giá hầu đồng có thể được chia làm hai loại: giá chung và giá riêng.

Giá chung là những giá hầu đồng vào các vị thần chung hầu đồng Tứ phủ, hầu đồng Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoại Ngàn, Mẫu Hạ Ngàn, Mẫu Liễu Hạnh, Mẫu Tuyên Quang, Mẫu Sòng Sơn… 

Hầu đồng 36 giá chung được coi là những giá quan trọng và thiêng liêng trong buổi hầu đồng. Giá chung có ý nghĩa là tôn kính và cầu xin sự phù hộ của các vị thần cao cả và quyền năng nhất trong Đạo Mẫu.

Giá riêng là những giá hầu đồng vào các vị thần riêng của từng thanh đồng, tùy theo duyên nghiệp và sở thích của các vị thần. Giá riêng có thể là các vị thần thuộc các hệ thống tín ngưỡng khác như Phật giáo, Đạo giáo, Công giáo, Hồi giáo… hoặc các vị anh hùng dân tộc, lịch sử, văn hóa như Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Chí Minh… 

Giá riêng được thực hiện ở giữa buổi hầu đồng. Giá riêng có ý nghĩa là biểu hiện sự đa dạng và phong phú của văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam, cũng như sự giao lưu và hòa hợp giữa các nền văn hóa khác nhau.

Bên cạnh những thắc mắc về hầu đồng thì có không ít độc giả gửi tới Bí Ẩn Tâm Linh những câu hỏi về bùa yêu – một loại bùa được nhắc đến khá nhiều tại Việt Nam. Tìm hiểu thêm về bùa yêu tại đây: Bùa yêu là gì?

Tác dụng của hầu đồng là gì?

Việc hầu đồng có nhiều tác dụng khác nhau đối với người tham gia và người xem. Nếu bạn chưa biết các tác dụng của hầu đồng là gì thì dưới đây sẽ là những liệt kê tác dụng của hầu đồng mà bạn có thể tham khảo

Tác dụng của hầu đồng với người tham gia

Người tham gia chính là những người trực tiếp thực hiện việc hầu đồng.  Đối với người tham gia này, việc hầu đồng có thể mang lại những lợi ích sau. 

• Tâm linh: Việc hầu đồng là một cách để thể hiện lòng thành kính và biết ơn với các vị thần đã ban cho họ sức khỏe, may mắn và bình an. Đồng thời, việc hầu đồng cũng là một cách để xin các ơn phù hộ, cầu mong sự an lành, phúc lộc và sức khỏe cho bản thân và gia đình. Việc hầu đồng giúp người tham gia có được sự an tâm, tin tưởng và hy vọng trong cuộc sống.
• Nghệ thuật: Việc hầu đồng là một nghệ thuật biểu diễn độc đáo và sáng tạo. Người tham gia có thể tự do thể hiện cá tính, tài năng và khả năng nhập tâm của mình qua các hoạt động như hát, múa, nhảy… Việc hầu đồng giúp người tham gia có được sự tự tin, tự do và niềm vui trong cuộc sống.
• Văn hóa: Việc hầu đồng là một phần của văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Người tham gia có thể tiếp xúc và hiểu biết về các giá trị truyền thống, các câu chuyện lịch sử, các bài ca dao, chầu văn… của dân tộc. Việc hầu đồng giúp người tham gia có được sự tự hào, kính trọng và bảo tồn văn hóa của dân tộc.

Tác dụng của hầu đồng với người xem

Người xem hầu đồng cũng có thể nhận được nhiều lời ích từ những buổi hầu đồng. Dưới đây là những lợi ích thiết thực của việc xem hầu đồng mà bạn có thể tham khảo.

• Giải trí: Việc hầu đồng là một dịp để chiêm ngưỡng những màn biểu diễn nghệ thuật hấp dẫn và sắc màu của văn hóa dân gian. Người xem có thể nghe những bài chầu văn hay, nhìn những bộ trang phục lộng lẫy, chứng kiến những pha nhập tâm kỳ diệu và nhận những lời tiên tri hoặc lời khuyên từ các bóng thần. Ngoài ra, người xem cũng có thể tham gia vào các hoạt động của buổi hầu đồng như cúi chào, cầm hoa, nhận lộc… 
• Học hỏi: Việc hầu đồng là một dịp để tìm hiểu và khám phá về các nét văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Người xem có thể biết được ý nghĩa, lịch sử và trình tự của các nghi lễ hầu đồng, cũng như các thông tin về các vị thần, các bài chầu văn, các bộ trang phục… của buổi hầu đồng. Việc hầu đồng giúp người xem có được sự hiểu biết, tôn trọng và yêu mến văn hóa của dân tộc.

Có nên đi xem hầu đồng hay không?

Có thể nói việc hầu đồng giúp người xem có được sự thư giãn, giải tỏa và niềm vui trong cuộc sống. Dĩ nhiên việc đi xem hầu đồng là một sự lựa chọn cá nhân của mỗi người. Tùy theo quan điểm, sở thích và mục đích của mỗi người, việc đi xem hầu đồng có thể mang lại những trải nghiệm khác nhau. 

Một số người có thể cảm thấy thích thú, kinh ngạc và hài lòng khi xem hầu đồng. Một số người khác có thể cảm thấy nhàm chán, hoang mang và không hài lòng khi xem hầu đồng. Nếu bạn muốn đi xem hầu đồng, bạn nên lưu ý một số điều sau:

• Tôn trọng: Bạn nên tôn trọng quan niệm và các yếu tố tâm linh của người tham gia và người xem hầu đồng. Bạn không nên phát biểu hoặc hành động gây xúc phạm hoặc làm phiền cho người khác. Bạn cũng nên tuân thủ các quy tắc và nghi lễ của buổi hầu đồng, như cúi chào, cầm hoa, không chụp ảnh hoặc quay video…
• Thận trọng: Bạn nên thận trọng khi tiếp xúc với các thanh đồng hoặc các bóng thần. Bạn không nên gây sự hoặc tranh cãi với họ. Bạn cũng nên cẩn thận khi nhận lời tiên tri hoặc lời khuyên từ họ. Bạn không nên tin tưởng hoặc làm theo một cách mù quáng, mà nên suy nghĩ và phân tích kỹ lưỡng.
• Cởi mở: Bạn nên cởi mở và chấp nhận sự khác biệt và đa dạng của văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Luôn sẵn sàng để học hỏi và khám phá những điều mới mẻ và thú vị từ buổi hầu đồng.

Hầu đồng có bị cấm không?

Vạy hầu đồng có tốt không? Bạn nên nhớ rằng hầu đồng là một nghi lễ dân gian có lịch sử lâu đời ở Việt Nam. Tuy nhiên, trong quá khứ, hầu đồng đã từng bị cấm và đàn áp bởi các thực dân Pháp và Nhật trong thời kỳ thuộc địa. 

Thực dân xâm lược không hiểu hầu đồng là gì, họ coi hầu đồng là mê tín dị đoan, là một nguy cơ cho sự ổn định và kiểm soát của họ. Họ từng phá hủy nhiều đền miếu, bắt giữ và tra tấn nhiều người tham gia hầu đồng.

Sau khi giành được độc lập, Việt Nam đã tái sinh và phát triển mạnh mẽ việc hầu đồng. Hầu đồng được coi là một phần của văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam, được nhà nước và xã hội tôn trọng và bảo vệ. Hầu đồng cũng được nghiên cứu và giới thiệu rộng rãi trong và ngoài nước. 

Năm 2016, hầu đồng được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Đây là một sự ghi nhận và tôn vinh cho một nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam.

Việc hầu đồng cần sự quản lý và điều tiết một cách hợp lý và khoa học. Xã hội cần có những ý thức và thái độ tôn trọng và cởi mở đối với hầu đồng, cũng như những kiến thức và kỹ năng để phân biệt và lựa chọn những buổi hầu đồng chất lượng và uy tín. Người tham gia và người xem cần có những trách nhiệm và lựa chọn cá nhân để tham gia vào hầu đồng một cách an toàn và có ích.

Bạn đã nắm được hầu đồng là gì và hiểu về nghi lễ này qua thông tin được cung cấp phía trên hay chưa? Hy vọng bài viết này tại Bí Ẩn Tâm Linh sẽ mang đến cho bạn những kiến thức bổ ích và thú vị hầu đồng – một nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam.